امتیاز کاربران

تصویربرداری میکرو پت PET (Micro Positron Emission Tomography) یکی از پیشرفته‌ترین تکنیک‌های تصویربرداری مولکولی است که امکان بررسی دقیق عملکردهای بیولوژیکی را در مدل‌های حیوانی کوچک مانند موش و رت فراهم می‌کند. این فناوری با رزولوشن فضایی بالا و حساسیت فوق‌العاده، نقش مهمی در مطالعات سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی، نورولوژی و ایمونولوژی دارد.

در تحقیقات پیش‌بالینی، مدل‌های حیوانی مانند موش و رت به دلیل شباهت‌های ژنتیکی و فیزیولوژیکی با انسان، ابزار ارزشمندی برای مطالعه فرایندهای متابولیکی، پرفیوژن بافتی، آپوپتوز، التهاب و بیان ژن محسوب می‌شوند. تصویربرداری میکرو PET با امکان تصویربرداری غیرتهاجمی و طولی، بینشی دقیق در مورد تغییرات بیولوژیکی در سطح سلولی و درون‌سلولی ارائه می‌دهد.

با این حال، چالش‌هایی مانند تأثیر بیهوشی بر متابولیسم گلوکز، بهینه‌سازی پروتکل‌های تصویربرداری و استانداردسازی روش‌های آنالیز داده‌ها، از مهم‌ترین موضوعاتی هستند که برای افزایش دقت و کاربرد این روش در مطالعات پیش‌بالینی و پزشکی شخصی‌سازی‌شده باید مورد توجه قرار گیرند.

.

6 تا از ویژگی تصویربرداری میکرو پت

در این بخش می‌خواهیم شما را با 6 تا از ویژگی تصویربرداری میکرو پت (Micro pet) آشنا کنیم؛ از شما دعوت می‌کنیم این مطلب زیر را با دقت بیشتری مطالعه کنید.

.

.

1. یکی از سیستم‌های تصویربرداری پزشکی هسته‌ای

تصویربرداری میکرو پت Micro pet یکی از انواع سیستم‌های تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است. در این سیستم‌ها، از مواد رادیواکتیو به‌عنوان رادیودارو استفاده می‌شود که به بدن تزریق شده یا وارد می‌شود. این رادیوداروها در بدن ساطع‌کننده پوزیترون هستند و وقتی با الکترون‌های موجود در بافت‌های بدن برخورد می‌کنند، پوزیترون‌ها و الکترون‌ها انهدام می‌یابند و تابش‌های گاما آزاد می‌شود. این تابش‌ها توسط دستگاه PET شناسایی می‌شود و به‌طور دقیق تصویری از فعالیت‌های متابولیکی بدن ایجاد می‌کند. تصویربرداری میکرو PET در تحقیقات پیش‌بالینی و ارزیابی‌های درمانی برای بررسی رفتار رادیوداروها در بدن مدل‌های حیوانی کوچک استفاده می‌شود.

2. امکان تصویربرداری از حیوانات آزمایشگاهی (موش و رت)

تصویربرداری میکرو PET به‌طور خاص برای انجام آزمایش‌ها و تحقیقات پیش‌بالینی بر روی مدل‌های حیوانی کوچک مانند موش‌ها و رت‌ها طراحی شده است. این سیستم به‌ویژه برای بررسی مدل‌های بیماری مانند سرطان، بیماری‌های عصبی، بیماری‌های قلبی و التهابات مزمن استفاده می‌شود. تصویربرداری از حیوانات آزمایشگاهی به محققان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به انجام جراحی‌های پیچیده، فرآیندهای بیماری و اثربخشی داروها را به‌طور غیرتهاجمی مشاهده کنند. به‌ویژه، این روش در ارزیابی رفتار داروهای جدید، شبیه‌سازی سرطان و بررسی متاستاز تومور بسیار مفید است.

.

3. قادر به تصویربرداری توموگرافیک

تصویربرداری میکرو PET قابلیت ایجاد تصاویر توموگرافیک دارد. توموگرافی به معنای تصویربرداری مقطعی است، یعنی ایجاد تصاویر برش‌هایی از بدن به‌طور عمقی و در لایه‌های مختلف. این تصاویر مقطعی می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در مورد توزیع رادیوداروها در بدن موش‌های آزمایشگاهی و فعالیت‌های متابولیکی موجود در بافت‌های مختلف به‌دست دهند. این روش مشابه تصویربرداری CT است، اما میکرو PET بر اساس اصول فیزیکی متفاوت (ساطع‌کننده پوزیترون) عمل می‌کند که این امر تصویربرداری دقیق‌تر از فرآیندهای متابولیکی را امکان‌پذیر می‌سازد.

.

.

4. استفاده از رادیوداروهای ساطع‌کننده پوزیترون در تصویربرداری میکرو PET

در تصویربرداری میکرو PET، از رادیوداروهای ساطع‌کننده پوزیترون مانند فلورین-18 (18F) استفاده می‌شود. این رادیوداروها در واقع مواد رادیواکتیو هستند که به‌طور خاص برای هدف‌گیری بافت‌ها و فرآیندهای بیولوژیکی خاص طراحی شده‌اند. برای مثال 18F در بسیاری از موارد برای شبیه‌سازی متابولیسم گلوکز در سلول‌ها استفاده می‌شود. بعد از ورود رادیودارو به بدن، بافت‌های مختلف آن را جذب کرده و ساطع‌کننده پوزیترون به‌وجود می‌آید. این تابش پوزیترونی با برخورد به الکترون‌ها منجر به آزاد شدن انرژی می‌شود که توسط اسکنر PET شناسایی شده و تصویری از توزیع رادیودارو در بدن ایجاد می‌شود.

.

5. ایجاد تصاویر عملکردی و فانکشنال از بافت‌های زنده

یکی از ویژگی‌های منحصر به‌فرد تصویربرداری Micro pet این است که علاوه بر ایجاد تصاویر ساختاری از بدن، قادر است تصاویر عملکردی (فانکشنال) از بافت‌های زنده نیز فراهم کند. این به این معناست که تصویربرداری میکرو PET فعالیت‌های متابولیکی و بیوشیمیایی سلول‌ها و بافت‌های زنده را تجزیه و تحلیل می‌کند. به‌طور خاص، این روش برای ارزیابی چگونگی عملکرد سلول‌ها، چگونگی مصرف انرژی (گلوکز، اکسیژن و غیره) و تغییرات متابولیکی در سلول‌های سرطانی یا آسیب‌دیده کاربرد دارد. برای مثال، تصویربرداری میکرو پت می‌تواند تغییرات متابولیک در مغز ناشی از بیماری‌هایی مانند آلزایمر یا پارکینسون را شناسایی کند.

.

6. امکان تصویربرداری با رزولوشن 1.8 میلیمتر

تصویربرداری میکرو پت قابلیت تصویربرداری با رزولوشن بالا را دارد، به‌طوری که می‌تواند تصاویری با وضوح 1.8 میلیمتر تولید کند. این رزولوشن بالا به محققان اجازه می‌دهد تا جزئیات بسیار دقیق‌تری از بافت‌ها و اندام‌ها در مقیاس میکروسکوپی مشاهده کنند. این ویژگی بسیار مهم است به‌ویژه در مطالعات پیش‌بالینی که در آن بررسی دقیق و حساس تومورها، متاستازها، آسیب‌های بافتی و تغییرات سلولی ضروری است. تصویربرداری با رزولوشن بالا این امکان را فراهم می‌آورد که حتی کوچک‌ترین تغییرات در بدن مدل‌های حیوانی مشاهده شود، که در نهایت به ارتقاء دقت تحقیقات پیش‌بالینی و ارزیابی داروهای جدید کمک می‌کند.

.

کاربرد تصویربرداری میکرو پت (Micro pet)

تصویربرداری میکرو پت Micro pet یک روش پیشرفته برای بررسی فرآیندهای زیستی در سطح مولکولی است که در تحقیقات پیش‌بالینی روی مدل‌های حیوانی کوچک، به‌ویژه موش‌ها، استفاده می‌شود. این روش امکان مشاهده دقیق تغییرات متابولیکی، رشد تومورها و پاسخ به درمان را فراهم می‌کند تا نتایج آن در تحقیقات پزشکی انسانی مورد استفاده قرار گیرد.

.

1. تصویربرداری کل بدن

تصویربرداری میکرو PET ابزاری پیشرفته است که به محققان امکان می‌دهد تا کل بدن موش‌های آزمایشگاهی را به‌طور همزمان اسکن کرده و تغییرات فیزیولوژیکی در ارگان‌های مختلف آن را بررسی کنند. این تکنیک قادر است اطلاعات دقیقی درباره عملکرد متابولیکی و بیوشیمیایی بافت‌های بدن، به‌ویژه در مدل‌های بیماری، فراهم کند. به‌عنوان مثال، در مطالعات سرطان، بیماری‌های عصبی و التهابات مزمن، محققان می‌توانند به‌طور دقیق بررسی کنند که چگونه این شرایط بر فعالیت‌های متابولیکی بدن تأثیر می‌گذارند.
علاوه بر این، تصویربرداری میکرو PET در تحقیقاتی که در آن داروها روی موش‌ها آزمایش می‌شوند، کاربرد بسیاری دارد. این فناوری به محققان کمک می‌کند تا نحوه جذب، توزیع و متابولیسم داروها را در بدن موش‌ها مشاهده کنند. این اطلاعات برای تعیین دوز بهینه دارویی، ارزیابی اثربخشی درمان‌ها و در نهایت توسعه داروهایی که می‌توانند در درمان انسان‌ها مؤثر باشند، بسیار حیاتی است.

.

2. مکان‌یابی و تشخیص اندازه دقیق تومور

تصویربرداری میکرو پت یک روش بسیار دقیق برای شناسایی تومورهای سرطانی است که حتی در مراحل اولیه رشد نیز می‌تواند تومورهایی را که ممکن است با روش‌های دیگر قابل تشخیص نباشند، شناسایی کند. این فناوری از ردیاب‌های رادیواکتیو برای بررسی میزان فعالیت متابولیکی سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند و موقعیت دقیق و اندازه تومور را تعیین می‌کند. این قابلیت به محققان این امکان را می‌دهد که موقعیت و اندازه دقیق تومورها را بدانند.
این داده‌ها نه تنها در مطالعات پیش‌بالینی مفید هستند، بلکه می‌توانند به توسعه روش‌های تصویربرداری دقیق‌تر در پزشکی انسانی کمک کنند. علاوه بر این، اطلاعات به‌دست‌آمده از تصویربرداری Micro pet می‌توانند مبنای توسعه درمان‌های هدفمندتری برای سرطان باشند که با استفاده از این فناوری، شناسایی سریع‌تر تومورها و کنترل رشد آن‌ها امکان‌پذیر است.

.

3. بررسی متاستاز تومور

متاستاز یا گسترش سرطان به سایر بخش‌های بدن، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان سرطان است. تصویربرداری میکرو پت این امکان را فراهم می‌کند که محققان بتوانند به‌طور مستقیم مسیرهای مهاجرت سلول‌های سرطانی را از محل اصلی تومور تا دیگر بخش‌های بدن پیگیری کنند. با استفاده از ردیاب‌های خاصی که به سلول‌های سرطانی متصل می‌شوند، می‌توان روند پراکندگی تومور به سایر اندام‌ها را بررسی کرد.
این اطلاعات به محققان کمک می‌کند تا درک بهتری از نحوه و دلایل گسترش سرطان به سایر بخش‌های بدن پیدا کنند. علاوه بر این، تصویربرداری Micro pet به ارزیابی تأثیر داروهای ضد متاستاز کمک می‌کند. به این ترتیب، محققان می‌توانند تأثیر درمان‌ها را بر جلوگیری از گسترش سرطان بررسی کنند و این امر به تعیین بهترین گزینه‌های درمانی برای بیماران انسانی کمک می‌کند.

.

.

4. پیگیری درمان و میزان اثربخشی داروها

تصویربرداری میکرو پت به محققان این امکان را می‌دهد که تأثیر داروهای جدید را به‌طور غیرمستقیم بر روی سلول‌های سرطانی و دیگر بافت‌های بدن مشاهده کنند. این روش به‌ویژه در پیگیری اثربخشی درمان‌های دارویی اهمیت دارد، زیرا به محققان کمک می‌کند تا به‌طور دقیق متوجه شوند که آیا دارو توانسته است تغییرات مطلوبی در فعالیت متابولیکی سلول‌ها ایجاد کند یا خیر.
در آزمایشات پیش‌بالینی، تصویربرداری Micro pet به محققان کمک می‌کند تا روند پیشرفت یا بهبود بیماری را از طریق تغییرات بیوشیمیایی و متابولیکی سلول‌ها در مدل‌های موش‌های آزمایشگاهی بررسی کنند. این اطلاعات پایه‌ای برای طراحی و بهینه‌سازی درمان‌های جدید و کاهش عوارض جانبی داروها در مراحل بعدی آزمایش‌های انسانی فراهم می‌کند.

.

5. مطالعه مغز و بیماری‌های عصبی 

تصویربرداری میکرو پت به‌عنوان ابزاری مؤثر در بررسی بیماری‌های عصبی، به‌ویژه بیماری‌های پیشرفته مانند پارکینسون و آلزایمر شناخته می‌شود. این روش با تجزیه و تحلیل تغییرات بیوشیمیایی و متابولیکی مغز، به پزشکان کمک می‌کند تا پیش از بروز علائم ظاهری بیماری، از وجود تغییرات پاتولوژیک آگاه شوند.
در مطالعات آلزایمر، میکرو PET قادر است تجمع پلاک‌های آمیلوئید (که یکی از علائم اصلی این بیماری است) را در مغز شناسایی کند. در پارکینسون نیز با این فناوری می‌توان به بررسی کاهش سلول‌های تولیدکننده دوپامین پرداخت که این کمک می‌کند تا درک بهتری از بیماری بدست آید و درمان‌های مؤثرتری ارائه شود.

.

6. مطالعه بیماری‌های قلبی مانند سکته قلبی

تصویربرداری میکرو پت در مطالعه بیماری‌های قلبی، به‌ویژه در شبیه‌سازی سکته قلبی و ارزیابی عملکرد عضله قلب، کاربرد بسیاری دارد. این روش می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد جریان خون، میزان اکسیژن‌رسانی به بافت‌های قلب و فعالیت متابولیکی عضله قلب فراهم کند. با این اطلاعات، می‌توان تشخیص داد که کدام نواحی از قلب تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و کدام نواحی در معرض خطر هستند.
در تحقیقات مربوط به سکته قلبی، تصویربرداری Micro pet همچنین می‌تواند به بررسی تأثیر داروها و درمان‌های مختلف بر بازیابی عملکرد قلب کمک کند. این اطلاعات برای طراحی داروهای جدید و بهبود روش‌های درمانی برای بیماران قلبی بسیار مفید است، زیرا می‌تواند به جلوگیری از آسیب‌های بیشتر و پیشگیری از وقوع سکته‌های قلبی جدید کمک کند.

جهت مطالعه بیشتر به معاونت پژوهش و فناوری مراجعه کنید.

.

فضای مورد نیاز برای تصویربرداری میکروپت

برای استفاده از دستگاه میکروپت، باید فضایی با حداقل اندازه 10 متر مربع در اختیار داشته باشید. این فضا باید از برق تک فاز 220 وات برخوردار باشد تا دستگاه به‌درستی کار کند. ابعاد دستگاه میکروپت به طور دقیق 150 میلی‌متر طول، 150 میلی‌متر عرض و 180 میلی‌متر ارتفاع است که در مجموع فضای نسبتا کوچکی را اشغال می‌کند. با این حال، دستگاه وزنی معادل 250 کیلوگرم دارد که به معنای نیاز به یک سطح مستحکم و پایدار برای قرار دادن آن است. علاوه بر این، برای عملکرد بهینه دستگاه، شرایط دمایی محیط باید در محدوده 20 تا 25 درجه سانتیگراد قرار گیرد تا از داغ شدن یا خرابی احتمالی دستگاه جلوگیری شود.

.

سخن پایانی 

در این مقاله، ویژگی‌ها و کاربردهای تصویربرداری میکرو پت مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا به شش ویژگی اصلی این سیستم تصویربرداری پرداخته شد که شامل ابعاد دستگاه، وضوح تصویری بالا و قابلیت تصویربرداری توموگرافیک بود. سپس به کاربردهای این فناوری در تحقیقات پیش‌بالینی، از جمله تصویربرداری از حیوانات آزمایشگاهی، شبیه‌سازی بیماری‌ها، تشخیص تومورها و پیگیری اثربخشی داروها اشاره گردید. همچنین نحوه عملکرد میکرو Micro pet در مطالعه بیماری‌های عصبی، قلبی و سرطان توضیح داده شد. در نهایت، شرایط و فضای مورد نیاز برای استفاده از دستگاه میکرو PET به‌طور کامل توضیح داده شد تا راهنمایی دقیق‌تری برای استفاده از این فناوری پیشرفته ارائه گردد.

امتیاز کاربران

تصویربرداری میکرو اسپکت یک روش پیشرفته تصویربرداری هسته‌ای است که با استفاده از تابش اشعه گاما تصاویری با دقت بالا از داخل بدن حیوانات می‌سازد و به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌هایی مانند تومورها، مشکلات قلبی و مغزی را تشخیص دهند. این فناوری در تحقیقات دامپزشکی هم کاربرد فراوانی دارد.

6 تا از مهم‌ترین کاربردهای تصویربرداری اسپکت 

اسکن اسپکت یک روش تصویربرداری عملکردی است که در تشخیص و ارزیابی بیماری‌های مختلف کاربرد دارد. این روش به ویژه در بیماری‌هایی که با تغییرات در فعالیت‌های مغزی، قلبی، کلیوی و استخوانی همراه هستند، به پزشکان کمک می‌کند تا درمان‌های دقیق‌تری ارائه دهند.

1. تشخیص بیماری‌های قلبی با اسکن اسپکت

اسکن اسپکت در تشخیص بیماری‌های قلبی مانند آنژین صدری، بیماری‌های عروق کرونر و مشکلات صمامی قلب نقش مؤثری دارد. این تکنیک با بررسی عملکرد قلب و جریان خون در آن، قادر است نواحی آسیب‌دیده قلبی را شناسایی کند و در ارزیابی وضعیت بیماران قلبی کمک کند. همچنین این روش در پیش‌بینی خطرات احتمالی قلبی و تصمیم‌گیری درباره درمان‌های مختلف مثل جراحی یا دارو درمانی مفید است.

2. تشخیص بیماری‌های عصبی با تصویربرداری اسپکت

اسکن اسپکت در تشخیص اختلالات عصبی نظیر سکته مغزی، بیماری پارکینسون و مشکلات حرکتی کاربرد دارد. این روش به شناسایی تغییرات فعالیت مغزی کمک می‌کند و در ارزیابی پیشرفت بیماری‌های عصبی و تاثیر درمان‌ها بسیار مفید است. اسپکت می‌تواند مناطقی از مغز که تحت تأثیر بیماری‌های عصبی قرار دارند را مشخص کند و اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد مغز در اختیار پزشکان قرار دهد.

3. تشخیص بیماری‌های استخوانی با اسکن اسپکت

در زمینه بیماری‌های استخوانی، اسپکت سی تی به تشخیص اختلالات تغذیه‌ای استخوان، شکستگی‌ها، عفونت‌ها و سرطان استخوان کمک می‌کند. این روش می‌تواند نواحی آسیب‌دیده در استخوان‌ها را با دقت بالا شناسایی کرده و به تشخیص زودهنگام بیماری‌هایی مانند سرطان استخوان یا عفونت‌های استخوانی که به راحتی قابل شناسایی با روش‌های دیگر نیستند، کمک کند.

4. تشخیص بیماری‌های روانی با تصویربرداری اسپکت

تصویربرداری میکرو اسپکت در تشخیص بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی کاربرد دارد. این روش به پزشکان این امکان را می‌دهد که تغییرات در عملکرد مغزی مرتبط با این اختلالات را مشاهده کنند و از آن برای ارزیابی شدت بیماری و نظارت بر روند درمان استفاده کنند. اسپکت به ویژه در تشخیص بیماری‌های روانی که دارای علائم مشابه با سایر اختلالات هستند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

5. تشخیص بیماری‌های سرطان با اسکن اسپکت

اسکن اسپکت در تشخیص انواع مختلف سرطان و ارزیابی پاسخ بدن به درمان‌های مختلف مثل شیمی درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود. این روش به تشخیص محل دقیق تومورها و میزان گسترش سرطان در بدن کمک می‌کند و می‌تواند برای برنامه‌ریزی درمان‌های هدفمند و نظارت بر اثربخشی درمان‌ها مفید باشد.

6. تشخیص بیماری‌های کلیوی با تصویربرداری اسپکت

اسکن اسپکت در تشخیص بیماری‌های کلیوی مانند نارسایی کلیوی و مشکلات مربوط به خون‌رسانی به کلیه‌ها کاربرد دارد. این روش به ارزیابی عملکرد کلیه‌ها و شناسایی مشکلاتی مانند انسداد یا اختلال در جریان خون کمک می‌کند. اطلاعات به‌دست‌آمده از اسکن اسپکت می‌تواند به پزشکان کمک کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی داشته باشند.

تفاوت پت اسکن و اسپکت

تصویربرداری میکرو اسپکت (SPECT) و پت اسکن (PET) هر دو روش‌های تصویربرداری عملکردی هستند که برای تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت عملکردی بدن به کار می‌روند، اما تفاوت‌های عمده‌ای دارن که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

در اسپکت، تصویربرداری با استفاده از یک تک فوتون گاما انجام می‌شود و این روش قادر است تغییرات دقیق در فعالیت‌های مختلف بدن مانند مغز، قلب، کلیه‌ها و استخوان‌ها را شناسایی کند. micro-spect با استفاده از تکنسیوم 99m- به عنوان ماده رادیواکتیو، تصاویری از فعالیت‌های متابولیک و عملکردی اندام‌ها فراهم می‌آورد که می‌تواند در تشخیص اختلالات مغزی، بیماری‌های قلبی و مشکلات استخوانی مفید باشد. این روش به دلیل استفاده از مواد رادیوایزوتوپ‌ها، امکان مشاهده دقیق‌تر تغییرات در ساختار و عملکرد بدن را می‌دهد.

در مقابل، در پت اسکن از رادیوداروهای گسیلنده پوزیترون که در نهایت با نابودی پوزیترون، یک جفت فوتون گاما تولید می‌شود، برای تصویربرداری استفاده می‌شود که قادر است اطلاعات دقیق‌تری درباره عملکرد سلول‌ها و پاسخ بدن به بیماری‌ها و درمان‌ها ارائه دهد. در پت اسکن، فلوئورودوکسی‌گلوکز (FDG) به عنوان ماده رادیواکتیو استفاده می‌شود که به سلول‌ها جذب می‌شود و اطلاعات ارزشمندی در مورد فعالیت‌های درونی بدن فراهم می‌آورد. این روش به ویژه در تشخیص بیماری‌هایی مانند سرطان و اختلالات عصبی و متابولیک و همچنین متاستازها کاربرد دارد. علاوه بر تفاوت در نوع ماده رادیواکتیو، رزولوشن فضایی در پت اسکن بهتر است که به آن امکان می‌دهد بیماری‌ها را با دقت بیشتری در محل‌های دقیق‌تر تشخیص دهد، در حالی که اسپکت از رزولوشن فضایی کمتری برخوردار است.

جدول مقایسه‌ای پت اسکن و اسپکت

عوارض و خطرات اسکن اسپکت (micro-spect)

برای کاهش خطر انتقال اشعه رادیواکتیو به دیگران، توصیه می‌شود پس از انجام اسکن اسپکت micro-spect، به مدت چند ساعت از تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار خودداری کنید. علاوه بر این، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده مکرر از روش‌های تصویربرداری مبتنی بر اشعه ایکس و رادیونوکلیدها، مانند اسپکت، ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. با این حال، این خطر در مقایسه با سایر روش‌های تصویربرداری بسیار کمتر است.

الزامات محیطی برای نصب دستگاه تصویربرداری اسپکت

برای راه‌اندازی دستگاه تصویربرداری میکرو اسپکت، اتاق مورد نظر باید حداقل 8 متر مربع فضا داشته باشد تا دستگاه به‌راحتی جای گیرد و فضای کافی برای عملیات فراهم شود. ابعاد دقیق سیستم شامل عرض 103 سانتیمتر، عمق 127 سانتیمتر و ارتفاع 180 سانتیمتر است که به‌طور کلی فضایی قابل توجه را اشغال می‌کند؛ وزن کلی دستگاه 250 کیلوگرم می‌باشد، بنابراین علاوه بر فضای مناسب، به استحکام کافی در محل نصب نیاز است. همچنین، برای عملکرد بهینه سیستم، دمای محیط باید در محدوده 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد نگه داشته شود، زیرا دماهای نامناسب می‌توانند بر کیفیت تصاویر و کارکرد کلی دستگاه تأثیر بگذارند.

تصویربرداری میکرو اسپکت را در کدام مراکز انجام دهیم؟

برای انجام اسکن SPECT، باید به مراکز پزشکی هسته‌ای مراجعه کنید که این خدمات را ارائه می‌دهند. پزشک شما می‌تواند در انتخاب مرکز مناسب برای انجام این اسکن شما را راهنمایی کند. همچنین هنگام انتخاب مرکز تصویربرداری، ضروری است که از به‌روزرسانی و پیشرفته بودن تجهیزات استفاده‌شده در آن مرکز اطمینان حاصل کنید تا نتیجه دقیق و قابل اعتمادی دریافت کنید.

منظور از میکرو، اسکنر پیش‌بالینی دستگاه می‌باشد. اسکنر میکرو اسپکت در آزمایشگاه پیش بالنی آزمایشگاه جامع تحقیقات شرق کشور آماده ارائه خدمات به پژوهشگران می‌باشد.

سخن پایانی 

در این مقاله به بررسی اسکن اسپکت و کاربردهای آن در تشخیص بیماری‌های مختلف پرداختیم. ابتدا به تشخیص بیماری‌های قلبی، عصبی، استخوانی، روانی، سرطان و کلیوی با استفاده از این روش تصویربرداری پرداخته شد. سپس به مقایسه تصویربرداری میکرو اسپکت با پت اسکن و تفاوت‌های این دو روش از لحاظ نوع اشعه، دقت تشخیص و کاربردها اشاره شد. همچنین عوارض جانبی احتمالی اسکن اسپکت و نکات ایمنی مانند خطرات مرتبط با اشعه رادیواکتیو و حساسیت‌های ممکن مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، به الزامات محیطی برای نصب دستگاه‌های اسپکت و نکاتی برای انتخاب مراکز پزشکی مناسب برای انجام این اسکن پرداخته شد.

امتیاز کاربران

تصویربرداری میکرو سی‌تی یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های تصویربرداری سه‌بعدی است که با بهره‌گیری از اشعه ایکس، امکان مشاهده‌ی جزئیات داخلی اجسام را در مقیاس میکرونی، بدون نیاز به تخریب یا برش نمونه، فراهم می‌کند. این روش کاربرد گسترده‌ای در حوزه‌های پزشکی، دندان‌پزشکی، مهندسی مواد، زیست‌شناسی و باستان‌شناسی دارد و نقشی مهمی در تحقیقات علمی و صنعتی ایفا می‌کند.

ایران نیز در این زمینه پیشرفت‌های چشمگیری داشته و توانسته است دستگاه‌های میکرو سی‌تی (micro-CT) را با فناوری بومی طراحی و تولید کند. در ادامه‌ی این مقاله، هر آنچه نیاز است در مورد این فناوری تصویربرداری سه بعدی بدانید را مورد بررسی قرار خواهیم داد از شما دعوت می‌کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

 ویژگی‌ تصویربرداری میکرو سی تی

اگر به دنبال فناوری‌ای هستید که بتواند تصاویری فوق‌العاده دقیق و با جزئیات میکرونی از نمونه‌های کوچک ارائه دهد، تصویربرداری میکرو سی‌تی یکی از بهترین گزینه‌هاست. این فناوری به‌ویژه در مطالعات پیش‌بالینی، دندان‌پزشکی و تحلیل ساختارهای استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، نگاهی به ویژگی‌های کلیدی این روش خواهیم داشت تا درک بهتری از قابلیت‌های آن پیدا کنید.

1. رنج ولتاژ گسترده برای تصویربرداری بهینه

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های تصویربرداری میکرو سی‌تی، قابلیت تنظیم ولتاژ اشعه ایکس در بازه ۴۵ تا ۹۰ کیلوولت است. این ویژگی باعث می‌شود که بتوان از انواع مختلف نمونه‌ها تصویربرداری کرد:

• ولتاژ پایین‌تر (۴۵ کیلوولت): برای تصویربرداری از بافت‌های نرم و مواد با چگالی کم استفاده می‌شود، زیرا با کاهش انرژی پرتو، جزئیات ساختاری بهتری از بافت‌های کم‌چگال به دست می‌آید.
• ولتاژ بالاتر (۹۰ کیلوولت): برای تصویربرداری از مواد سخت مانند استخوان، دندان و فلزات مناسب است، زیرا پرتوهای با انرژی بالاتر می‌توانند از این ساختارهای متراکم عبور کرده و تصاویری دقیق‌تر ارائه دهند.

این قابلیت باعث افزایش دقت تصویربرداری و بهینه‌سازی کیفیت تصاویر برای انواع کاربردهای تحقیقاتی و صنعتی می‌شود.

2. طراحی هندسی خاص با سیستم چرخش خودکار

سیستم تصویربرداری میکرو سی‌تی از یک طراحی هندسی خاص و پیشرفته بهره می‌برد که در آن نمونه به‌طور ثابت روی یک تخت قرار می‌گیرد و در عوض، منبع اشعه ایکس و آشکارساز به‌طور چرخشی به دور نمونه حرکت می‌کنند. این روش به‌طور مؤثر و دقیق، امکان تصویربرداری از تمامی زوایای نمونه را بدون نیاز به حرکت فیزیکی آن فراهم می‌کند. در ادامه مزایای این طراحی را بیان خواهیم کرد:

تصویربرداری دقیق‌تر و بدون لرزش

یکی از مهم‌ترین مزایای این طراحی، عدم حرکت نمونه است. وقتی که نمونه ثابت باشد و فقط سیستم چرخش حرکت کند، هیچگونه لرزش یا جابجایی در حین اسکن ایجاد نمی‌شود. این ویژگی بسیار حیاتی است، زیرا حتی کوچک‌ترین حرکت یا لرزش می‌تواند باعث کاهش کیفیت تصویر و کاهش دقت نتایج شود. در نتیجه، این طراحی به‌ویژه برای مطالعات حساس و دقیق، مانند آنالیز بافت‌های نرم یا استخوان‌ها، بسیار مناسب است.

کیفیت بالاتر تصاویر

با این طراحی، دستگاه قادر است تصاویر دقیق و واضح‌تری از داخل نمونه‌ها ثبت کند. چرا که منبع اشعه ایکس و آشکارساز به‌طور پیوسته به دور نمونه حرکت می‌کنند و در هر چرخش، تصاویری با دقت بالا ثبت می‌شود. این حرکت پیوسته و یکنواخت، باعث می‌شود که تصاویر به‌طور کامل از همه زوایای مختلف نمونه تهیه شوند و خطای محاسباتی به حداقل برسد.

افزایش دقت اندازه‌گیری‌ها

یکی دیگر از مزایای این سیستم micro-CT، دقت بالای اندازه‌گیری است. چون نمونه ثابت است و منبع و آشکارساز به‌صورت چرخشی به دور آن حرکت می‌کنند، هیچگونه اعوجاج یا انحرافی در تصویر ایجاد نمی‌شود. این ویژگی به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا اندازه‌گیری‌های دقیق‌تری از ابعاد داخلی ساختارها، ضخامت بافت‌ها و یا شکستگی‌های میکروسکوپی انجام دهند.

حذف خطای انسانی و کاهش نیاز به تنظیمات پیچیده

به‌دلیل سیستم چرخش خودکار، دستگاه نیاز به تنظیمات پیچیده یا مداخلات دستی ندارد. این باعث می‌شود که فرآیند تصویربرداری سریع‌تر و بدون خطای انسانی انجام شود، چرا که تمامی مراحل به‌طور خودکار انجام می‌گیرد. این ویژگی در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی که نیاز به دقت بالا و زمان‌بندی فشرده دارند، بسیار ارزشمند است.

قابلیت تصویربرداری از نمونه‌های پیچیده

این طراحی به‌ویژه در شرایطی که نمونه‌ها دارای اشکال غیرمعمول یا پیچیده هستند، بسیار مفید است. برای نمونه، در تحقیقات باستان‌شناسی، زمانی که یک فسیل یا اثر تاریخی دارای شکل پیچیده‌ای باشد، این سیستم می‌تواند تصاویر دقیقی از هر جزئیات داخل آن به‌دست آورد، بدون اینکه نمونه نیاز به بریدن یا شکستن داشته باشد.

3. مجهز به فیلترهای مکانیکی مختلف برای بهبود کیفیت تصویر

فیلترهای مکانیکی نقش مهمی در حذف نویز، بهبود وضوح و افزایش کنتراست تصاویر دارند. این فیلترها میزان جذب و پراکندگی اشعه ایکس را کنترل کرده و باعث می‌شوند تا تصویر نهایی دارای کیفیت بهتری باشد.

مزایای استفاده از فیلترهای مکانیکی در میکرو سی‌تی:

• کاهش نویز تصویر و افزایش وضوح ساختارهای ریز
• بهینه‌سازی کنتراست میان مواد مختلف در نمونه
• امکان تصویربرداری دقیق‌تر از بافت‌های نرم و سخت به‌صورت هم‌زمان

این ویژگی، تصویربرداری از نمونه‌های زیستی و صنعتی را با دقت بیشتری ممکن می‌سازد.

4. امکان تغییر بزرگنمایی برای وضوح بالا

یکی از نقاط قوت میکرو سی‌تی، قابلیت تغییر بزرگنمایی است که امکان تصویربرداری از جزئیات بسیار کوچک را با وضوح فوق‌العاده بالا فراهم می‌کند. حداقل سایز پیکسل در این سیستم ۱۰ میکرون است که این یعنی می‌توان جزئیات ساختاری نمونه‌ها را در ابعادی میکروسکوپی مشاهده کرد؛ در ادامه اهمیت این ویژگی را بیان خواهیم کرد:

• بررسی دقیق مورفولوژی استخوان و دندان در تحقیقات دندان‌پزشکی
• مطالعه ساختارهای داخلی مواد کامپوزیتی، فلزات و سرامیک‌ها در مهندسی مواد
• آنالیز بافت‌های زیستی و فسیل‌ها در تحقیقات زیست‌شناسی و باستان‌شناسی

این سطح از دقت، بررسی نمونه‌ها را با جزئیاتی که در روش‌های معمولی قابل مشاهده نیست، امکان‌پذیر می‌کند.

5. تصویربرداری پیوسته با حداقل زمان اسکن

در مطالعات پیش‌بالینی و تحقیقات پزشکی، سرعت تصویربرداری یک عامل پر اهمیت است. فناوری micro-CT می‌تواند در کمتر از ۱ دقیقه یک اسکن کامل انجام دهد که باعث کاهش زمان فرآیند و افزایش بهره‌وری پژوهش‌ها می‌شود.

مزایای این ویژگی:

• امکان تصویربرداری از نمونه‌های زنده (in-vivo) بدون آسیب یا استرس زیاد به حیوانات آزمایشگاهی
• افزایش سرعت پردازش داده‌ها در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی
• کاهش هزینه‌های عملیاتی با استفاده از روش‌های سریع‌تر و کارآمدتر

این ویژگی، تصویربرداری زمان‌بر و پرهزینه را به یک فرآیند کارآمدتر تبدیل کرده و باعث افزایش دقت و سرعت آزمایش‌های علمی می‌شود.

6. نمایش تصاویر دو و سه‌بعدی برای تجزیه‌وتحلیل دقیق

سیستم میکرو سی‌تی نه‌تنها قادر به تصویربرداری است، بلکه می‌تواند داده‌های به‌دست‌آمده را به مدل‌های سه‌بعدی تبدیل کند. این ویژگی به پژوهشگران کمک می‌کند تا ساختارهای داخلی نمونه‌ها را از زوایای مختلف بررسی کنند؛ این مورد کاربردهای زیر را دارا می‌باشد:

• آنالیز دقیق شکستگی‌های استخوان و تحلیل تراکم آن در مطالعات پزشکی
• بررسی ساختارهای پیچیده دندانی و ریشه‌ها در تحقیقات دندان‌پزشکی
• تحلیل لایه‌های مواد و ارزیابی نقص‌های داخلی در مهندسی مواد

این قابلیت، تحقیقات را دقیق‌تر، سریع‌تر و جامع‌تر می‌کند و امکان استخراج داده‌های کمی و کیفی از تصاویر را فراهم می‌آورد.

۷. مجهز به بسته نرم‌افزاری Good Laboratory Practice

سته نرم‌افزاری GLP (Good Laboratory Practice) یک استاندارد بین‌المللی است که در زمینه انجام آزمایش‌های علمی و تحقیقاتی به منظور افزایش دقت، قابلیت اعتماد و تکرارپذیری نتایج استفاده می‌شود. این استانداردها به‌ویژه در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، پزشکی، داروسازی و صنعتی اهمیت زیادی دارند، زیرا هدف آن‌ها تضمین کیفیت داده‌ها و نتایج آزمایش‌هاست. در تصویربرداری میکرو سی‌تی micro-CT ، وجود بسته نرم‌افزاری GLP به طور مستقیم بر دقت نتایج و قابلیت بازتولید آزمایش‌ها تأثیر می‌گذارد. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد این بسته نرم‌افزاری و مزایای آن پرداخته می‌شود.

1. تضمین انجام آزمایش‌ها طبق استانداردهای علمی

بسته نرم‌افزاری GLP اطمینان می‌دهد که همه مراحل تصویربرداری، از تنظیم دستگاه گرفته تا پردازش داده‌ها، طبق استانداردهای علمی انجام شود. این استانداردها شامل تنظیم دستگاه، کالیبراسیون، ذخیره داده‌ها و گزارش‌دهی نتایج هستند. به این ترتیب، تمام آزمایش‌ها در شرایط کنترل‌شده انجام می‌شوند تا صحت داده‌ها تضمین شود.

۲. افزایش دقت و کاهش خطاها

یکی از مزایای اصلی GLP، کاهش خطاهای انسانی است. این نرم‌افزار تمامی مراحل آزمایش را به‌طور خودکار و طبق دستورالعمل‌های مشخص انجام می‌دهد، بنابراین احتمال اشتباهات ناشی از دخالت دستی کاهش می‌یابد. این کار باعث می‌شود نتایج دقیق‌تر و با کمترین خطا به‌دست آید.

۳. امکان تکرار آزمایش‌ها و نتایج

ویژگی مهم دیگر GLP این است که آزمایش‌ها باید قابل تکرار باشند. این یعنی اگر آزمایش در شرایط مختلف یا توسط افراد مختلف انجام شود، باید نتایج مشابهی بدست آید. این ویژگی به‌ویژه در تحقیقات علمی و صنعتی اهمیت دارد، چون باعث می‌شود نتایج معتبر و قابل اعتماد باشند.

۴. مستندسازی دقیق داده‌ها

با استفاده از GLP، تمام مراحل آزمایش و داده‌های به‌دست‌آمده به‌دقت ثبت و مستندسازی می‌شود. این مستندسازی شامل تنظیمات دستگاه، شرایط آزمایش و زمان‌بندی است که باعث می‌شود در صورت نیاز به بازبینی، همه چیز قابل پیگیری باشد.

۵. افزایش اعتماد به نتایج آزمایش‌ها

هدف اصلی GLP این است که نتایج آزمایش‌ها قابل اعتماد و دقیق باشند. این استانداردها باعث می‌شوند پژوهشگران مطمئن باشند که داده‌های به‌دست‌آمده به‌طور دقیق واقعیت را نشان می‌دهند و می‌توانند در تحقیقات بعدی یا در صنعت استفاده شوند. این ویژگی به‌ویژه در صنایع حساس مانند داروسازی و پزشکی بسیار مهم است.

کاربردهای میکرو سی‌تی در علوم زیست پزشکی

در این بخش کاربردهای میکرو سی‌تی micro-CT در علوم زیست پزشکی را به طور کامل برایتان شرح خواهیم داد؛ از شما دعوت می‌‌کنیم ادامه مطلب را با دقت بیشتری مطالعه کنید.

کاربردهای میکرو سی‌تی در دندانپزشکی

میکرو سی‌تی (Micro-CT) یکی از فناوری‌های پیشرفته در دندانپزشکی است که با ارائه تصاویری دقیق و سه‌بعدی از ساختار دندان‌ها و بافت‌های مرتبط، به دندانپزشکان این امکان را می‌دهد تا ارزیابی‌های دقیقی از وضعیت دندان‌ها، کانال‌های ریشه و کاشت‌های دندانی انجام دهند. این تکنیک به ویژه در ارزیابی موفقیت‌ بلندمدت کاشت‌های دندانی مفید است، زیرا امکان اندازه‌گیری دقیق چگالی استخوان و حجم اطراف کاشت را فراهم می‌کند. علاوه بر این، در تشخیص و آنالیز کانال‌های ریشه، میکرو سی‌تی micro-CT قادر است مشکلاتی مانند عفونت‌ها و شکستگی‌ها را با دقت بالا شبیه‌سازی کند؛ مسائلی که در روش‌های قدیمی‌تر ممکن است به سختی قابل تشخیص باشند.

این تکنیک همچنین در شناسایی پوسیدگی دندان‌ها در مراحل ابتدایی بسیار مؤثر است و به دندانپزشکان این فرصت را می‌دهد تا آسیب‌های دندانی را در زمان مناسب شناسایی کرده و درمان‌های مؤثری انجام دهند. میکرو سی‌تی با دقت بالا و بدون نیاز به استفاده از روش‌های پرتویی، تصویر دقیقی از ساختار دندان‌ها ارائه می‌دهد. در نهایت، میکرو سی‌تی ابزاری بی‌نظیر است که با فراهم کردن تصاویری جامع و دقیق، به بهبود تصمیم‌گیری‌های دندانپزشکی کمک کرده و نتایج درمانی را بهبود می‌بخشد.

کاربردهای میکرو سی‌تی در مهندسی بافت و بیومتریال

میکرو توموگرافی کامپیوتری پرتوی ایکس (Micro-CT) در مهندسی بافت به عنوان یک ابزار غیرمخرب و سه‌بعدی برای ارزیابی ریز ساختار داربست‌ها، سلول‌ها و بافت‌ها استفاده می‌شود. این تکنیک به محققان امکان می‌دهد تا ویژگی‌های کلیدی داربست‌ها مانند تخلخل، نسبت سطح به حجم و اتصالات داخلی را بدون آسیب به نمونه اندازه‌گیری کنند. میکرو سی‌تی همچنین در ارزیابی ساختارهای استخوانی مبتنی بر سلول، توزیع و نفوذ سلولی در داربست‌ها، تشکیل عروق خونی و ادغام بافت‌های مهندسی شده با بافت میزبان کاربرد دارد. این تکنیک به محققان کمک می‌کند تا با استفاده از داده‌های سه‌بعدی، طراحی داربست‌ها را بهینه کنند و به شبیه‌سازی رفتار ساختارهای بافتی پرداخته و کیفیت سازه‌های مهندسی بافت را کنترل کنند.

برخی کاربردهای میکرو سی‌تی در مهندسی بافت به اختصار عبارتند از:

• کمی‌سازی تجمع داربست و کانی‌سازی در طول زمان
• ارزیابی غیرمخرب بازسازی بافت
• ارزیابی ویژگی‌های زیست‌مواد برای برآورده کردن نیازهای بیومکانیکی و زیستی بافت‌ها
• کمی‌سازی ویژگی‌های ریز ساختاری داربست‌ها مانند تخلخل، نسبت سطح به حجم و اتصالات داخلی
• نمایش و ارزیابی میکروساختارهای درونی داربست‌ها
• ارزیابی اثرات محرک‌های مکانیکی بر بازسازی بافت

این تکنیک سهم قابل توجهی در پیشبرد مطالعات در این زمینه دارد و به محققان این امکان را می‌دهد که با استفاده از داده‌های دقیق و سه‌بعدی، فرآیندهای مهندسی بافت را بهتر تحلیل و بهینه‌سازی کنند. میکرو سی‌تی به عنوان ابزاری کلیدی در ارزیابی و طراحی سازه‌های بافتی، موجب پیشرفت‌های چشمگیری در این حوزه شده است.

کاربردهای میکرو سی‌تی در داروشناسی و داروسازی

میکرو توموگرافی کامپیوتری پرتوی ایکس (Micro-CT) یک تکنیک پیشرفته غیر مخرب است که برای مشاهده ساختارهای داخلی داروهای جامد، مانند قرص‌ها و کپسول‌ها به کار می‌رود. این روش به ویژه برای بررسی جزئیات میکرو مقیاس داروها که با تصویربرداری معمولی CT امکان‌پذیر نیست، کاربرد دارد. در داروسازی، میکرو سی‌تی برای مطالعه و تجزیه و تحلیل ویژگی‌های ساختاری داروهای مختلف از جمله قرص‌ها، گرانول‌ها و کپسول‌ها بسیار مفید است. این تکنیک به محققان این امکان را می‌دهد که بدون آسیب به نمونه، ویژگی‌های داخلی داروها را با دقت بالا مشاهده و ارزیابی کنند.

برخی از کاربردهای کلیدی میکرو سی‌تی در داروسازی عبارتند از:

• ارزیابی بسته‌بندی دارویی و شناسایی شکاف‌ها و نشتی‌های احتمالی
• شناسایی داروهای تقلبی از اصل
• استخراج اطلاعات کمی در مورد یکنواختی چگالی داروهای جامد
• بررسی قطعات داخلی داروهای استنشاقی و اسپری‌ها
• ارزیابی مورفولوژی و توزیع اندازه ذرات و حفرات در گرانول‌ها
• بررسی یکپارچگی پوسته جامد کپسول‌ها و شناسایی نقص‌ها
• ارزیابی یکنواختی ضخامت روکش قرص‌ها و شناسایی ترک‌ها و حفرات درون روکش
• توسعه داروهای حالت جامد
• شناسایی نقایص و آسیب‌های ساختار داخلی قرص‌های فشرده
• تعیین توزیع مواد فعال یا جانبی در قرص‌ها و کپسول‌ها
• تشخیص مواد خارجی مانند ذرات فلزی و محل دقیق آن‌ها در داروها
• تعیین ضخامت لایه‌ها و شکل مرزهای قرص‌های چند لایه

میکرو سی‌تی ابزاری قدرتمند و غیر مخرب است که در تحلیل ساختار داروها و بهبود کیفیت محصولات دارویی نقش مهمی ایفا می‌کند.

کاربردهای میکرو سی‌تی در حشره شناسی

تصویربرداری میکرو توموگرافی کامپیوتری (Micro-CT) یک ابزار بسیار مفید در حشره‌شناسی است که کاربردهای متعددی در مطالعه حشرات دارد. این تکنیک تصویربرداری غیر مخرب، با توانایی ارائه تصاویر سه‌بعدی با وضوح بالا از ساختارهای داخلی حشرات، به محققان کمک می‌کند تا به طور دقیق آناتومی و ریخت‌شناسی حشرات را بررسی کنند. از جمله کاربردهای اصلی میکرو سی‌تی در حشره‌شناسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مطالعه و تجزیه و تحلیل تغییرات مورفولوژیکی
• شناسایی ویژگی‌های کلیدی تشخیصی
• اندازه‌گیری حجم راه‌های هوایی حشرات و مطالعه رشد
• تغییرات آناتومیکی در طول زمان
• تخمین فاصله زمانی پس از مرگ
• رده‌بندی و شناسایی گونه‌های مختلف حشرات

اشاره کرد؛ همچنین این تکنیک می‌تواند در مطالعه  و سیستم‌های حسی درگیر در این رفتارها مفید باشد.

کاربردهای تصویربرداری میکرو سی‌تی در صنعت

تصویربرداری میکرو سی‌تی کاربردهای مختلفی در صنعت دارد در این بخش می‌خواهیم شما را با مهترین این موارد آشنا کنیم با ما همراه باشید:

کاربرد میکرو سی‌تی در الکترونیک

مهندسی الکترونیک به دلیل پیچیدگی روزافزون سیستم‌های الکترونیکی، نیاز به دانش گسترده‌ای در زمینه‌های مختلفی چون طراحی مدار، پردازش سیگنال، نرم‌افزار و شبکه‌سازی دارد. برای مقابله با این چالش‌ها، میکرو توموگرافی کامپیوتری ( تصویر برداری میکرو سی‌تی Micro-CT) به عنوان یک تکنیک وارد میدان شده است که توانایی ارائه تصاویر سه‌بعدی با وضوح بالا از ساختار داخلی قطعات الکترونیکی را دارد و به شناسایی عیوب و بهینه‌سازی طراحی کمک می‌کند. این تکنیک کاربردهای وسیعی در آنالیز دستگاه‌های MEMS، بسته‌بندی قطعات الکترونیکی و مواد استفاده شده در آن‌ها دارد. میکرو سی‌تی با ارائه اطلاعات دقیق در مورد ریز ساختار مواد و قطعات، مهندسان را قادر می‌سازد تا عملکرد و قابلیت اطمینان دستگاه‌ها را بهبود بخشند و کیفیت سیستم‌های الکترونیکی را ارتقا دهند.

کاربرد میکرو سی‌تی در مهندسی مکانیک

مهندسی مکانیک بر طراحی، آنالیز و بهینه‌سازی سیستم‌های مکانیکی از اجزای کوچک تا سازه‌های بزرگ تمرکز دارد و مهندسان مکانیک برای درک و بهینه‌سازی رفتار این سیستم‌ها از ابزارها و تکنیک‌های مختلف استفاده می‌کنند. تصویر برداری میکرو سی‌تی یک تکنیک تصویربرداری پیشرفته است که به مهندسان مکانیک امکان می‌دهد ساختار درونی و ویژگی‌های مواد را با وضوح بالا و بدون آسیب به آن‌ها بررسی کنند.

برخی کاربردهای میکرو سی‌تی در مهندسی مکانیک عبارتند از:

• شناسایی و کاهش عیوب و ناسازگاری‌های احتمالی در فرآیند تولید
• تشخیص و عیب‌یابی مشکلات مکانیکی
• بهینه‌سازی طراحی و عملکرد سیستم‌های مکانیکی
• آنالیز مواد کامپوزیت
• آنالیز ساختار درونی ماشین‌های پیچیده مانند موتورها و توربین‌ها
• مطالعه رفتار مواد در شرایط بارگذاری مختلف
• آنالیز فرآیندهای تولید افزودنی مانند چاپ سه‌بعدی
• نمایش هندسه‌ی داخلی اجزای مکانیکی مانند چرخ‌دنده‌ها و یاتاقان‌ها
• مطالعه‌ی ساختار درونی فلزات و سرامیک

کاربرد میکرو سی‌تی در صنایع غذایی

میکرو سی‌تی یک فناوری پیشرفته است که با استفاده از پرتوی ایکس تصاویر سه‌بعدی با وضوح بالا از ساختار داخلی مواد ارائه می‌دهد و بدون آسیب رساندن به آنها، به تحلیل دقیق آنها می‌پردازد. این تکنیک به‌ویژه در صنایع غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد و می‌تواند پارامترهایی مانند بافت، کیفیت و ترکیب مواد غذایی را به دقت شبیه‌سازی و بررسی کند. تصویربرداری میکرو سی‌تی Micro-CT در بررسی محصولات مختلفی مانند گوشت و ماهی، لبنیات، میوه‌ها و سبزی‌ها و محصولات پخته شده کاربرد دارد و امکان ارزیابی ویژگی‌هایی همچون توزیع چربی، رطوبت، تغییرات فیزیولوژیکی بافت میوه‌ها و حتی آسیب‌های ناشی از فرآیند انجماد را فراهم می‌آورد. این تکنیک در صنایع غذایی به طور مداوم در حال رشد است و به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد که کیفیت محصولات را بهبود دهند، فرآیندهای تولید را بهینه کنند و از هدر رفت محصول جلوگیری نمایند.

کاربردهای میکرو سی‌تی در صنایع غذایی به طور خلاصه عبارتند از:

• تعیین ریز ساختار چربی و پروتئین در گوشت و ماهی
• تخمین توزیع چربی، نمک و آب
• ارزیابی آسیب شکستگی گوشت در اثر انجماد
• تعیین تغییرات آناتومیکی و فیزیولوژیکی در میوه و سبزیجات
• بررسی ریز ساختار و تراکم دانه‌های لبنیات و آلودگی‌ها
• بررسی تغییرات ریز ساختاری و مورفولوژیک دانه‌های قهوه و آجیل
• ارزیابی پوسیدگی در آجیل تازه

کاربرد میکرو سی‌تی در دیرینه‌شناسی

دیرینه‌شناسی علمی است که به بررسی آثار و بقایای موجودات گذشته می‌پردازد و به ویژه مطالعه‌ی فسیل‌ها را شامل می‌شود. ایجاد فسیل نیازمند محافظت موجودات توسط خاک یا رسوبات است تا از تماس با هوا جلوگیری شود. به دلیل اینکه فسیل‌ها در مواد سخت محبوس می‌شوند، دسترسی به آنها دشوار است و ممکن است تنها بخش‌هایی از آن قابل مشاهده باشد. برای بررسی دقیق‌تر فسیل‌ها، دانشمندان ممکن است نیاز به شکستن پوشش سخت اطراف آن‌ها داشته باشند که این کار ممکن است به فسیل آسیب برساند، به ویژه برای فسیل‌های کوچک یا موجودات گیر افتاده در کهربا که اغلب نادر و ارزشمند هستند.

برای غلبه بر این مشکلات، روش‌های تصویربرداری سه‌بعدی مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) به کمک دیرینه‌شناسان آمده است. این تکنیک غیر مخرب با استفاده از پرتوی ایکس، تصاویر مقطعی و مدل‌های سه‌بعدی از فسیل‌ها ایجاد می‌کند، بدون آنکه فسیل آسیب ببیند. علاوه بر این، میکرو سی‌تی می‌تواند فرآیندهای برش فسیل‌ها را حذف کند و فرآیند بررسی را تسریع نماید. این تکنیک حتی برای شناسایی فسیل‌های جعلی کاربرد دارد، به‌طوری که می‌توان با استفاده از داده‌های دیجیتال میکرو سی‌تی از تقلبی بودن فسیل‌ها مطمئن شد.

داده‌های میکرو سی‌تی قابل اشتراک‌گذاری و بایگانی هستند و این امکان را فراهم می‌آورد که دانشمندان بتوانند به فسیل‌های دور از دسترس دسترسی پیدا کنند و بدون آسیب به آنها، درون فسیل را بررسی کنند. همچنین با استفاده از مدل‌های سه‌بعدی می‌توان ابعاد و ویژگی‌های دقیق فسیل‌ها را اندازه‌گیری کرد.

کاربرد میکرو سی‌تی در مهندسی مواد

در علوم مواد، شناخت عوامل تاثیرگذار بر میکرو و ماکرو ساختار مواد در حین تولید و نگهداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. میکرو ساختار مواد تأثیر زیادی بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن‌ها، از جمله رسانش گرمایی، کشسانی و بازده فیلتراسیون دارد. برای تحلیل ساختار و شناسایی نقایص موجود در مواد در طی فرآیندهای تولید و نگهداری، روش‌های غیر مخرب مانند فراصوت، رادیولوژی و جریان اِدی به کار گرفته می‌شوند. این روش‌ها اطلاعات مفیدی فراهم می‌آورند، اما برای استفاده مداوم از آن‌ها نیاز به ارزیابی دقیق سازگاری و کارایی آن‌ها در شرایط مختلف است. در سال‌های اخیر، تصویر برداری میکرو سی‌تی Micro-CT در علم مواد به عنوان ابزاری پیشرفته در شبیه‌سازی و تحلیل ساختارهای داخلی مواد به کار می‌رود و کاربردهای متعددی دارد. از جمله کاربردهای آن می‌توان به موارد زیر:

• ساخت مدل‌های سه‌بعدی و تحلیل آن‌ها از زوایای مختلف
• بررسی تاثیر حفرات بر مکانیسم‌های آسیب
• تحلیل توزیع اندازه در ذرات پودر ساخت افزایشی (AM)
• و بررسی توپوگرافی سطح اشیاء ساخته‌شده به روش‌های افزایشی
• مشخصه‌یابی میکرو ساختار مواد بالک
• شناسایی ایرادات داخلی مانند ترک‌ها، فضای خالی و لایه‌لایه شدگی
• بررسی پیشرفت آسیب‌ها در حجم بزرگی از ماده

اشاره کرد. میکرو سی‌تی همچنین در تحلیل توزیع فیبر و مکانیسم‌های ترک خوردگی در کامپوزیت‌های تقویت‌شده با فیبر و بررسی شکست فیبرها در اثر بارگذاری افزایشی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. این ابزار با دقت بالای خود در شبیه‌سازی و بررسی ساختارهای داخلی به پژوهشگران امکان می‌دهد تا به بررسی دقیق‌تری از مواد و فرآیندهای تولید بپردازند.

کاربرد میکرو سی‌تی در مهندسی عمران

مهندسی عمران شامل طراحی، ساخت و نگهداری سازه‌ها و زیرساخت‌های مختلف مانند ساختمان‌ها، جاده‌ها، پل‌ها و سیستم‌های فاضلاب است. برای مطالعه و ارزیابی رفتار مواد مورد استفاده در این سازه‌ها، نیاز به بررسی دقیق میکروساختار آن‌ها وجود دارد. میکرو سی‌تی به عنوان یک ابزار تصویربرداری غیرمخرب با قابلیت‌های ویژه در آنالیز میکروساختار مواد، نقش مهمی در مهندسی عمران ایفا می‌کند. این تکنیک به طور خاص برای بررسی ویژگی‌هایی مانند تخلخل، توزیع حفرات، آسیب‌های ناشی از بارگذاری و واکنش‌های شیمیایی در مواد مختلف مانند بتن، خاک و آسفالت به کار می‌رود.

در ادامه به برخی از کاربردهای میکرو سی‌تی در مهندسی عمران اشاره می‌کنیم:

بتن:

• بررسی آسیب در ترکیبات بتن
• آنالیز فاز جامد و حفره
• تهیه نمودار توزیع سایز حفرات
• شناسایی کربناته شدن بتن

چسب سیمان:

• بررسی میکروساختارهای چسب سیمان شسته‌شده
• بررسی انتشار جرم و تمامل آسیب
• بررسی روند آسیب و تخریب تحت شرایط خاص
• اندازه‌گیری سینتیک جذب چسب سیمان
• آنالیز فرایند هیدراتاسیون اولیه
• بررسی حملات سولفات

خاک:

• آنالیزهای میکرو مورفولوژی
• بررسی حضور آب و رطوبت
• آنالیز ساختار حفرات
• بررسی و مانیتورینگ میکرو ساختارها

آسفالت:

• بررسی کیفیت و مشخصه‌یابی سیمان داخل آسفالت
• دستیابی به ویژگی‌های مورفولوژی مثل بافت، شکل و…
• بررسی ساختار حفرات و نفوذپذیری ناهمگن
• بررسی و مانیتورینگ آسیب در ترکیبات آسفالت لاستیکی
• بررسی توزیع رطوبت

کاربرد میکرو سی‌تی در مهندسی نفت و زمین شناسی

استفاده از سی‌تی پرتوی ایکس در زمین‌شناسی از دهه‌ی 1980 آغاز شد و به سرعت در گرایش‌های مختلف این علم مانند زمین‌شناسی نفت، خاک‌شناسی، دیرینه‌شناسی و رسوب‌شناسی گسترش یافت. این تکنیک به دو دسته اصلی استاتیک (مشخصه‌یابی سنگ‌ها) و دینامیک (مطالعه‌ی جریان سیال) تقسیم می‌شود و کاربردهایی نظیر محاسبه‌ی توزیع تخلخل، بررسی ناهمگنی، کانی‌شناسی، محاسبه‌ی نفوذپذیری و تحلیل خصوصیات جریان چند فازی را در بر دارد. میکرو سی‌تی که در دهه‌ی 1980 معرفی شد، با رزولوشن بالای خود (زیر 5 میکرون) و ویژگی غیرمخرب بودن، در مقایسه با سی‌تی‌های معمولی که رزولوشن کمتری دارند، به ابزاری مؤثر در آنالیز دیجیتال مغزه، تصویربرداری مقیاس حفره و مدل‌سازی تبدیل شد و فرایندهای آسیب‌زا و زمان‌بر برش‌زنی را حذف کرد.

فرآیند انجام تصویربرداری میکرو سی تی

فرآیند تصویربرداری میکرو سی‌تی در آزمایشگاه جامع تحقیقات شرق کشور شامل چند مرحله کلیدی است. ابتدا نمونه باید به‌دقت آماده شود که این ممکن است شامل تثبیت یا برش آن باشد. پس از آماده‌سازی، تصویربرداری با دستگاه تصویربرداری میکرو سی‌تی انجام می‌شود که تصاویری سه‌بعدی و با وضوح بالا از نمونه‌ها به‌دست می‌آید. سپس داده‌ها تحلیل شده و تصاویر بازسازی می‌شوند. زمان این فرآیند بسته به نوع و پیچیدگی آزمایش می‌تواند از ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت متغیر باشد. هزینه‌ها نیز بسته به دستگاه و شرایط آزمایش متفاوت است. عواملی همچون کیفیت نمونه، تنظیمات دستگاه و دقت پردازش تصاویر بر کیفیت نهایی تصاویر تأثیر دارند.

امتیاز کاربران

تصویربرداری نوری یکی از روش‌های مهم در علوم زیستی، پزشکی و مهندسی است که با استفاده از نور مرئی و غیرمرئی، اطلاعات ارزشمندی از نمونه‌های بیولوژیکی و مواد ارائه می‌دهد. این تکنیک بر اساس برهمکنش نور با ماده، از جمله جذب، بازتاب، پراکندگی و ویژگی فلورسانس، عمل می‌کند. در این مقاله، به بررسی اصول تصویربرداری نوری، طول‌موج‌های مورد استفاده، فیلترهای دستگاه، انواع فلورسانس، کاربردها، مزایا و معایب این فناوری پرداخته می‌شود.

مقدمه

تصویربرداری نوری (Optical Imaging) به مجموعه‌ای از روش‌های تصویربرداری گفته می‌شود که از نور برای ایجاد تصاویر با وضوح نسبی بالا از ساختارهای میکروسکوپی و ماکروسکوپی استفاده می‌کنند. این روش‌ها به دلیل غیرتهاجمی بودن، سرعت بالا و هزینه نسبتاً پایین، در حوزه‌های مختلفی مانند پزشکی (تشخیص بیماری‌ها)، زیست‌شناسی مولکولی (مطالعه سلول‌ها و بافت‌ها) و علوم مواد (بررسی خواص نوری و ساختاری) کاربرد گسترده‌ای دارند.

طول‌موج‌های مورد استفاده در تصویربرداری نوری

نور مورد استفاده در تصویربرداری نوری می‌تواند در محدوده‌های مختلف طیف الکترومغناطیسی باشد:

• فرابنفش (UV: 100–400 nm): برای تحریک فلورسانس در برخی مولکول‌ها مانند DNA و پروتئین‌ها.

• مرئی (Visible: 400–700 nm): متداول‌ترین محدوده برای تصویربرداری معمولی و فلورسانس.

• فروسرخ نزدیک (NIR: 700–1400 nm): به دلیل نفوذ بیشتر در بافت‌ها، در تصویربرداری پزشکی کاربرد دارد.

• فروسرخ میانی و دور (MIR & FIR: 1400 nm–1 mm): در طیف‌سنجی و تصویربرداری حرارتی استفاده می‌شود.

طول‌موج‌های تحریک و بازنشر

دیده فلورسانس زمانی رخ می‌دهد که یک ماده، نور را در یک طول‌موج جذب کرده و در طول‌موج بلندتری (انرژی کمتر) منتشر کند.

• تحریک (Excitation): معمولاً در محدوده UV/مرئی/NIR انجام می‌شود.

• بازنشر (Emission): در محدوده مرئی یا NIR اتفاق می‌افتد.

انواع فلورسانس در تصویربرداری نوری

• فلورسانس ذاتی (Autofluorescence): نور ساطع‌شده از مولکول‌های طبیعی مانند کلاژن و NADH.

• فلورسانس مصنوعی (برچسب‌های فلورسنت): استفاده از رنگ‌ها (مثل FITC) یا پروتئین‌های فلورسنت (مثل GFP).

• فلورسانس کوانتومی (Quantum Dots): نانوذرات نیمه‌هادی با بازده فلورسانس بالا.

• فسفرسانس (Phosphorescence): انتشار نور با تأخیر زمانی بیشتر نسبت به فلورسانس.

 کاربردهای تصویربرداری نوری

تصویربرداری نوری با بهره‌گیری از نور در طیف‌های مختلف، به عنوان ابزاری قدرتمند در پزشکی و تحقیقات زیستی شناخته می‌شود. این روش علاوه بر تشخیص (بطور مثال تصویربرداری OCT برای بررسی ساختار چشم انسان)، در مطالعات مولکولی و درمان‌های هدفمند زیر نیز کاربرد دارد.

• تشخیص و ردیابی تومورها و متاستازها

• مطالعه پیشرفت بیماری‌ها و ارزیابی درمان

• بررسی فرآیندهای بیولوژیکی در سطح مولکولی

• استفاده در درمان‌های هدایت‌شده و هدفمند

ویژگی‌های تصویربرداری نوری

• غیرتهاجمی بودن: نیاز به برش نمونه ندارد.

• وضوح فضایی بالا: در میکروسکوپ‌های نوری تا حد نانومتر قابل بهبود است.

• سرعت بالا: امکان تصویربرداری بلادرنگ (Real-time Imaging).

• چندطیفی (Multispectral): امکان تصویربرداری همزمان در چند طول‌موج.

ویژگی‌های دستگاه فلوویژن آزمایشگاه پیش‌بالینی دانشگاه علوم پزشکی مشهد:

• امکان تصویربرداری ماکروسکوپیک از حیوانات آزمایشگاهی (موش و رت)
• امکان تصویربرداری دو بعدی
• استفاده از انواع مولکول های فلورسنت و نانوذرات و کوانتوم دات ها در این مدالیته تصویربرداری
• ایجاد تصاویر عملکردی از بافت های زنده (in vivo)
• امکان تصویربرداری از ارگان (ex vivo)
• امکان تصویربرداری با رزلوشن 0.5 میلیمتر
• میدان دید (FOV): 12×12 cm
• طول موج LEDها (nm): 390, 460, 485, 630
• فیلترهای انتشار فلورسانس (nm): 450/40, 500/40, 540/10, 560/10, 700/40, 800/40

کاربردها

• بررسی عملکرد اعضای مختلف
• بررسی میزان اثربخشی داروها
• رهیابی داروها، ژن ها و سلول ها
• بررسی چگونگی میزان توزیع داروها

مزایا و معایب تصویربرداری نوری

مزایا:

✅ هزینه پایین نسبت به روش‌هایی مانند MRI و CT.
✅ عدم نیاز به مواد رادیواکتیو.
✅ قابلیت تصویربرداری زنده (In vivo).

✅ امکان تصویربرداری Real Time

معایب:

❌ محدودیت در نفوذ نور (در بافت‌های ضخیم).
❌ امکان تداخل نویز نوری (Autofluorescence).
❌ نیاز به آماده‌سازی نمونه در برخی موارد (استفاده از رنگ‌های فلورسنت).

تصویربرداری نوری به‌عنوان یک فناوری قدرتمند، تحول بزرگی در علوم زیستی و پزشکی ایجاد کرده است. با پیشرفت فناوری‌هایی مانند میکروسکوپ‌های سوپررزولوشن و نانوذرات فلورسنت، دقت و کارایی این روش در حال افزایش است. با این حال، چالش‌هایی مانند محدودیت نفوذ نور در بافت‌های عمیق نیاز به توسعه روش‌های ترکیبی (مانند تصویربرداری نوری-آکوستیک) دارد.

1. تشخیص و ردیابی تومورها و متاستازها

تصویربرداری نوری میکروسکوپی به دلیل دقت بالا و توانایی تفکیک ساختارهای سلولی، به عنوان روشی کارآمد در تشخیص سرطان و شناسایی متاستازها به کار می‌رود. این روش می‌تواند با استفاده از نشانگرهای فلورسنت، سلول‌های سرطانی را مشخص کرده و به پزشکان در تشخیص زودهنگام کمک کند. همچنین امکان تصویربرداری غیرتهاجمی باعث می‌شود که این روش برای پایش مداوم تومورها بدون آسیب به بیمار مناسب باشد.

2. مطالعه پیشرفت بیماری‌ها و ارزیابی درمان

با استفاده از تصویربرداری نوری، پزشکان و محققان می‌توانند تغییرات در بافت‌های بیمار را طی زمان بررسی کرده و میزان تأثیر روش‌های درمانی را ارزیابی کنند. برای مثال، در درمان سرطان، این روش می‌تواند به بررسی کاهش حجم تومور پس از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی کمک کند. این اطلاعات ارزشمند، به تصمیم‌گیری بهتر در مورد ادامه یا تغییر روش درمان منجر می‌شود.

3. بررسی فرآیندهای بیولوژیکی در سطح مولکولی

در تحقیقات پایه، تصویربرداری نوری برای مشاهده واکنش‌های بیولوژیکی در سطح سلولی و مولکولی به کار می‌رود. استفاده از پروب‌های فلورسنت به دانشمندان اجازه می‌دهد تا حرکت و رفتار سلول‌ها و مولکول‌های خاص را در محیط زنده ردیابی کنند. این روش در مطالعه عملکرد پروتئین‌ها، سیگنال‌دهی سلولی و تعاملات بین‌مولکولی نقش کلیدی دارد.

4. استفاده در درمان‌های هدایت‌شده و هدفمند

تصویربرداری نوری می‌تواند به‌طور همزمان با روش‌های درمانی به کار رود تا داروها به‌صورت هدفمند به محل موردنظر هدایت شوند. برای مثال، نانوذرات طلا که با مولکول‌های خاص ترکیب شده‌اند، می‌توانند به سلول‌های سرطانی متصل شوند و پس از تحریک با لیزر، سلول‌های سرطانی را از بین ببرند. این روش باعث افزایش کارایی درمان و کاهش آسیب به سلول‌های سالم می‌شود.

تصویربرداری نوری با این کاربردهای گسترده، به عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های تشخیصی و درمانی در پزشکی مدرن شناخته می‌شود و نقش حیاتی در پیشرفت علم پزشکی و زیست‌شناسی ایفا می‌کند.

انواع کاربردهای تصویربرداری نوری در تشخیص بالینی

تصویر برداری نوری انواع مختلفی دارد که در این بخش می‌خواهیم شما را با مهمترین این موارد آشنا کنیم؛ از شما دعوت می‌کنیم ادامه مطلب را با دقت بیشتری مطالعه کرده تا گزینه مناسب را برای تحقیقات خود انتخاب کنید.

1. آندوسکوپی (Endoscopy)

آندوسکوپی یک روش تصویربرداری است که با استفاده از یک لوله انعطاف‌پذیر با منبع نور برای مشاهده اندام‌های داخلی بدن به کار می‌رود. این تکنیک عمدتاً برای بررسی دستگاه گوارش، مجاری تنفسی، مفاصل و دیگر نواحی داخلی بدن استفاده می‌شود. آندوسکوپ از طریق دهان یا مقعد وارد بدن می‌شود و تصاویری از داخل بدن برای تشخیص بیماری‌ها یا بررسی علائم می‌گیرد.

2. توموگرافی همدوسی نوری (OCT – Optical Coherence Tomography)

توموگرافی همدوسی نوری یک تکنیک تصویربرداری است که از نور نزدیک به مادون قرمز برای ایجاد تصاویر مقطعی بافت‌ها استفاده می‌کند. این روش به‌ویژه در چشم‌پزشکی برای مشاهده دقیق شبکیه و تشخیص بیماری‌هایی مانند گلوکوم یا دژنراسیون ماکولا کاربرد دارد. همچنین در قلب‌پزشکی برای بررسی لایه‌های داخلی عروق کرونر و شناسایی بیماری‌های قلبی کاربرد دارد.

3. تصویربرداری فوتوآکوستیک (Photoacoustic Imaging)

در تصویربرداری فوتوآکوستیک، پالس‌های لیزر غیر یونیزه کننده به بافت تابانده می‌شوند (اگر از پالسهای فرکانس رادیویی استفاده شود از این تکنولوژی با عنوان تصویر برداری ترموآکوستیک یاد می‌شود). مقداری از انرژی دریافتی توسط بافت جذب و به گرما تبدیل و باعث ایجاد انبساط ترمو الاستیک گذرا و تولید امواج اولتراسوند (فراصوت) پهن باند (برای مثال در حدود مگاهرتز) می‌شود سپس امواج اولتراسوند تولیدی توسط مبدل‌های التراسوند تشخیص داده و برای ساخت تصویر تحلیل می‌شوند. ارتباط نزدیک جذب نور با خواص فیزیولوژیکی پدیده ایست قابل درک، برای مثال ارتباط بین غلظت هموگلوبین و انباشت اکسیژن. به همین دلیل، اندازهٔ موج اولتراسونیک (برای مثال سیگنال فوتوآکوستیک)، که با مقدار انرژی در آن محل متناسب است، اختلاف بین جذب نور مربوط به ویژگی فیزیولوژی بافتها را آشکار می‌کند. تصاویر دو بعدی یا سه بعدی از نواحی مورد نظر را به همین علت می‌توان ساخت.

4. توموگرافی و تصویربرداری نوری پراکنده (DOT و DOI – Diffuse Optical Tomography & Imaging)

توموگرافی و تصویربرداری نوری پراکنده (DOT و DOI – Diffuse Optical Tomography & Imaging) از نور در محدوده مادون قرمز نزدیک برای اندازه‌گیری ویژگی‌های بافتی مانند غلظت هموگلوبین و سطح اکسیژن خون استفاده می‌کنند. DOT و DOI در تصویربرداری از سرطان پستان، تشخیص سکته مغزی، بررسی عملکرد مغز و نظارت بر اثرات درمان‌های فوتودینامیک و پرتودرمانی بسیار مفید هستند.

5. طیف‌سنجی رامان (Raman Spectroscopy)

طیف‌سنجی رامان از پراکندگی نور لیزر در مواجهه با مولکول‌های مواد برای شناسایی ویژگی‌های شیمیایی مواد استفاده می‌کند. این روش برای تحلیل ترکیبات شیمیایی، شناسایی مواد و بررسی ساختار مولکولی بافت‌ها بسیار مؤثر است. طیف‌سنجی رامان همچنین در نظارت بر گازهای بیهوشی حین جراحی کاربرد دارد.

6. میکروسکوپ با تفکیک‌پذیری فوق‌العاده (Super-Resolution Microscopy)

این تکنیک از روش‌های پیشرفته تصویربرداری برای گرفتن تصاویر با دقت بسیار بالا از سلول‌ها و مولکول‌های منفرد استفاده می‌کند. یکی از نمونه‌های مشهور آن PALM (میکروسکوپ ناحیه‌ای فعال شده با نور) است که از مولکول‌های فلورسانس برای ایجاد تصاویری با وضوح بالا از مولکول‌های منفرد در داخل سلول یا بافت استفاده می‌کند.

هرکدام از این روش‌ها مزایای خاص خود را دارند و در زمینه‌های مختلف پزشکی و تحقیقاتی به‌کار می‌روند.

سخن پایانی 

این مقاله به بررسی مزایا و کاربردهای تصویربرداری نوری در پزشکی پرداخته است. تصویربرداری نوری به دلیل عدم استفاده از تشعشعات یونیزه، هزینه کم و توانایی ترکیب با دیگر روش‌ها، ابزاری مهم در تشخیص و درمان بیماری‌ها به شمار می‌آید. از کاربردهای آن می‌توان به تشخیص تومورها، مطالعه پیشرفت بیماری‌ها، بررسی فرآیندهای بیولوژیکی در سطح مولکولی و درمان‌های هدفمند اشاره کرد. همچنین پژوهش‌های پیشرفته در زمینه‌های گلوکوم، آسیب‌های عصبی ناشی از ایست قلبی و نظارت بر شیمی‌درمانی سرطان پستان، پتانسیل‌های جدیدی برای بهبود درمان‌ها و نتایج پزشکی ارائه می‌دهد.