تصویربرداری میکرو اسپکت یک روش پیشرفته تصویربرداری هسته‌ای است که با استفاده از تابش اشعه گاما تصاویری با دقت بالا از داخل بدن حیوانات می‌سازد و به پزشکان کمک می‌کند تا بیماری‌هایی مانند تومورها، مشکلات قلبی و مغزی را تشخیص دهند. این فناوری در تحقیقات دامپزشکی هم کاربرد فراوانی دارد.
6 تا از مهم‌ترین کاربردهای تصویربرداری اسپکت
اسکن اسپکت یک روش تصویربرداری عملکردی است که در تشخیص و ارزیابی بیماری‌های مختلف کاربرد دارد. این روش به ویژه در بیماری‌هایی که با تغییرات در فعالیت‌های مغزی، قلبی، کلیوی و استخوانی همراه هستند، به پزشکان کمک می‌کند تا درمان‌های دقیق‌تری ارائه دهند.
1. تشخیص بیماری‌های قلبی با اسکن اسپکت
اسکن اسپکت در تشخیص بیماری‌های قلبی مانند آنژین صدری، بیماری‌های عروق کرونر و مشکلات صمامی قلب نقش مؤثری دارد. این تکنیک با بررسی عملکرد قلب و جریان خون در آن، قادر است نواحی آسیب‌دیده قلبی را شناسایی کند و در ارزیابی وضعیت بیماران قلبی کمک کند. همچنین این روش در پیش‌بینی خطرات احتمالی قلبی و تصمیم‌گیری درباره درمان‌های مختلف مثل جراحی یا دارو درمانی مفید است.
2. تشخیص بیماری‌های عصبی با تصویربرداری اسپکت
اسکن اسپکت در تشخیص اختلالات عصبی نظیر سکته مغزی، بیماری پارکینسون و مشکلات حرکتی کاربرد دارد. این روش به شناسایی تغییرات فعالیت مغزی کمک می‌کند و در ارزیابی پیشرفت بیماری‌های عصبی و تاثیر درمان‌ها بسیار مفید است. اسپکت می‌تواند مناطقی از مغز که تحت تأثیر بیماری‌های عصبی قرار دارند را مشخص کند و اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد مغز در اختیار پزشکان قرار دهد.
3. تشخیص بیماری‌های استخوانی با اسکن اسپکت
در زمینه بیماری‌های استخوانی، اسپکت سی تی به تشخیص اختلالات تغذیه‌ای استخوان، شکستگی‌ها، عفونت‌ها و سرطان استخوان کمک می‌کند. این روش می‌تواند نواحی آسیب‌دیده در استخوان‌ها را با دقت بالا شناسایی کرده و به تشخیص زودهنگام بیماری‌هایی مانند سرطان استخوان یا عفونت‌های استخوانی که به راحتی قابل شناسایی با روش‌های دیگر نیستند، کمک کند.
4. تشخیص بیماری‌های روانی با تصویربرداری اسپکت
تصویربرداری میکرو اسپکت در تشخیص بیماری‌های روانی مانند افسردگی، اضطراب و اسکیزوفرنی کاربرد دارد. این روش به پزشکان این امکان را می‌دهد که تغییرات در عملکرد مغزی مرتبط با این اختلالات را مشاهده کنند و از آن برای ارزیابی شدت بیماری و نظارت بر روند درمان استفاده کنند. اسپکت به ویژه در تشخیص بیماری‌های روانی که دارای علائم مشابه با سایر اختلالات هستند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
5. تشخیص بیماری‌های سرطان با اسکن اسپکت
اسکن اسپکت در تشخیص انواع مختلف سرطان و ارزیابی پاسخ بدن به درمان‌های مختلف مثل شیمی درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود. این روش به تشخیص محل دقیق تومورها و میزان گسترش سرطان در بدن کمک می‌کند و می‌تواند برای برنامه‌ریزی درمان‌های هدفمند و نظارت بر اثربخشی درمان‌ها مفید باشد.
6. تشخیص بیماری‌های کلیوی با تصویربرداری اسپکت
اسکن اسپکت در تشخیص بیماری‌های کلیوی مانند نارسایی کلیوی و مشکلات مربوط به خون‌رسانی به کلیه‌ها کاربرد دارد. این روش به ارزیابی عملکرد کلیه‌ها و شناسایی مشکلاتی مانند انسداد یا اختلال در جریان خون کمک می‌کند. اطلاعات به‌دست‌آمده از اسکن اسپکت می‌تواند به پزشکان کمک کند تا برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای درمان بیماران مبتلا به بیماری‌های کلیوی داشته باشند.
تفاوت پت اسکن و اسپکت
تصویربرداری میکرو اسپکت (SPECT) و پت اسکن (PET) هر دو روش‌های تصویربرداری عملکردی هستند که برای تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت عملکردی بدن به کار می‌روند، اما تفاوت‌های عمده‌ای دارن که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
در اسپکت، تصویربرداری با استفاده از یک تک فوتون گاما انجام می‌شود و این روش قادر است تغییرات دقیق در فعالیت‌های مختلف بدن مانند مغز، قلب، کلیه‌ها و استخوان‌ها را شناسایی کند. micro-spect با استفاده از تکنسیوم 99m- به عنوان ماده رادیواکتیو، تصاویری از فعالیت‌های متابولیک و عملکردی اندام‌ها فراهم می‌آورد که می‌تواند در تشخیص اختلالات مغزی، بیماری‌های قلبی و مشکلات استخوانی مفید باشد. این روش به دلیل استفاده از مواد رادیوایزوتوپ‌ها، امکان مشاهده دقیق‌تر تغییرات در ساختار و عملکرد بدن را می‌دهد.
در مقابل، در پت اسکن از رادیوداروهای گسیلنده پوزیترون که در نهایت با نابودی پوزیترون، یک جفت فوتون گاما تولید می‌شود، برای تصویربرداری استفاده می‌شود که قادر است اطلاعات دقیق‌تری درباره عملکرد سلول‌ها و پاسخ بدن به بیماری‌ها و درمان‌ها ارائه دهد. در پت اسکن، فلوئورودوکسی‌گلوکز (FDG) به عنوان ماده رادیواکتیو استفاده می‌شود که به سلول‌ها جذب می‌شود و اطلاعات ارزشمندی در مورد فعالیت‌های درونی بدن فراهم می‌آورد. این روش به ویژه در تشخیص بیماری‌هایی مانند سرطان و اختلالات عصبی و متابولیک و همچنین متاستازها کاربرد دارد. علاوه بر تفاوت در نوع ماده رادیواکتیو، رزولوشن فضایی در پت اسکن بهتر است که به آن امکان می‌دهد بیماری‌ها را با دقت بیشتری در محل‌های دقیق‌تر تشخیص دهد، در حالی که اسپکت از رزولوشن فضایی کمتری برخوردار است.
جدول مقایسه‌ای پت اسکن و اسپکت
| ویژگی | اسپکت (SPECT) | پت اسکن (PET) |
| نوع اشعه | تک فوتون گاما | دو فوتون گاما ناشی از نابودی پوزیترون |
| ماده رادیواکتیو | تکنتیوم 99m- | فلوئورودوکسی‌گلوکز (FDG)، Ga |
| نوع تصویربرداری | دو بعدی و سه بعدی | سه بعدی |
| کاربرد | تشخیص تغییرات در فعالیت‌های مغزی، قلبی، کلیوی و استخوانی | سرطان، اختلالات عصبی، متاستازها |
| دقت تشخیص | دقت بالای تشخیص در فعالیت‌های مغزی، قلبی، کلیوی و استخوانی | دقت بالای تشخیص در عملکرد سلولی و پاسخ به بیماری‌ها |
| رزولوشن فضایی | کمتر | بالاتر |
| کاربرد در بیماری‌ها | اختلالات مغزی، بیماری‌های قلبی، مشکلات استخوانی | سرطان، اختلالات عصبی و متابولیک |
| اطلاعات ارائه‌شده | اطلاعات درباره فعالیت‌های متابولیک و عملکردی اندام‌ها | اطلاعات درباره فعالیت‌های درونی بدن و عملکرد سلول‌ها |
عوارض و خطرات اسکن اسپکت (micro-spect)
برای کاهش خطر انتقال اشعه رادیواکتیو به دیگران، توصیه می‌شود پس از انجام اسکن اسپکت micro-spect، به مدت چند ساعت از تماس نزدیک با کودکان و زنان باردار خودداری کنید. علاوه بر این، برخی تحقیقات نشان می‌دهند که استفاده مکرر از روش‌های تصویربرداری مبتنی بر اشعه ایکس و رادیونوکلیدها، مانند اسپکت، ممکن است خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. با این حال، این خطر در مقایسه با سایر روش‌های تصویربرداری بسیار کمتر است.
الزامات محیطی برای نصب دستگاه تصویربرداری اسپکت
برای راه‌اندازی دستگاه تصویربرداری میکرو اسپکت، اتاق مورد نظر باید حداقل 8 متر مربع فضا داشته باشد تا دستگاه به‌راحتی جای گیرد و فضای کافی برای عملیات فراهم شود. ابعاد دقیق سیستم شامل عرض 103 سانتیمتر، عمق 127 سانتیمتر و ارتفاع 180 سانتیمتر است که به‌طور کلی فضایی قابل توجه را اشغال می‌کند؛ وزن کلی دستگاه 250 کیلوگرم می‌باشد، بنابراین علاوه بر فضای مناسب، به استحکام کافی در محل نصب نیاز است. همچنین، برای عملکرد بهینه سیستم، دمای محیط باید در محدوده 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد نگه داشته شود، زیرا دماهای نامناسب می‌توانند بر کیفیت تصاویر و کارکرد کلی دستگاه تأثیر بگذارند.
تصویربرداری میکرو اسپکت را در کدام مراکز انجام دهیم؟
برای انجام اسکن SPECT، باید به مراکز پزشکی هسته‌ای مراجعه کنید که این خدمات را ارائه می‌دهند. پزشک شما می‌تواند در انتخاب مرکز مناسب برای انجام این اسکن شما را راهنمایی کند. همچنین هنگام انتخاب مرکز تصویربرداری، ضروری است که از به‌روزرسانی و پیشرفته بودن تجهیزات استفاده‌شده در آن مرکز اطمینان حاصل کنید تا نتیجه دقیق و قابل اعتمادی دریافت کنید.
منظور از میکرو، اسکنر پیش‌بالینی دستگاه می‌باشد. اسکنر میکرو اسپکت در آزمایشگاه پیش بالنی آزمایشگاه جامع تحقیقات شرق کشور آماده ارائه خدمات به پژوهشگران می‌باشد.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی اسکن اسپکت و کاربردهای آن در تشخیص بیماری‌های مختلف پرداختیم. ابتدا به تشخیص بیماری‌های قلبی، عصبی، استخوانی، روانی، سرطان و کلیوی با استفاده از این روش تصویربرداری پرداخته شد. سپس به مقایسه تصویربرداری میکرو اسپکت با پت اسکن و تفاوت‌های این دو روش از لحاظ نوع اشعه، دقت تشخیص و کاربردها اشاره شد. همچنین عوارض جانبی احتمالی اسکن اسپکت و نکات ایمنی مانند خطرات مرتبط با اشعه رادیواکتیو و حساسیت‌های ممکن مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، به الزامات محیطی برای نصب دستگاه‌های اسپکت و نکاتی برای انتخاب مراکز پزشکی مناسب برای انجام این اسکن پرداخته شد.